سلآموز بیاموز تا سالم باشی

در مقابل آن دسته از افرادی که برای کاهش وزن به شدت تلاش می کنند و حتی ممکن است شکست را تجربه کنند، عده ای به یکباره با کاهش وزن شدید رو به رو می شوند. شاید فکر کنید "چه خوب، چی از این بهتر که بدون هیچ زحمتی از شر چربی های مثلاً  13 روز عید خلاص شدم"، اما باید بدانید که کاهش وزن بدون دلیل اصلا قابل قبول نیست.

بگذارید از خودم برایتان بگویم. چندین سال قبل به دلیل مسایل تحصیلی مجبور شدم شهری که واقعا دوست داشتم را ترک کنم و زندگی جدیدی را در پایتخت شروع کنم. در آن یکسال حجم درسی بالایی داشتم و محیط جدید برای فردی گوشه گیر مثل من واقعا کابوس بود، بعد از چند ماه به نظر می رسید با شرایط جدید وفق پیدا کردم، اما متوجه نبودم که تقریبا چندین برابر قبل غذا می خورم. چیزی که احتمالا برای بیشتر ما اتفاق افتاده، آن است که خیلی وقت ها، اضطراب رو با غذا قورت می دهیم تا به آرامش لحظه ای برسیم. در یک چشم به هم زدن یک سال گذشت و من 15 کیلوگرم وزن اضافه کردم! به دلیل دلتنگی زیاد دوباره به شهر خودم برگشتم، اما چیزی که انتظارش رو نداشتم اتفاق افتاد. دقیقا ظرف مدت 2 ماه 13 کیلوگرم وزن کم کردم!

اگر با دید یک مشاور تغذیه به این موضوع نگاه کنیم چیزی به جز فاجعه نمی بینیم، ولی من دبیرستانی بودم و آگاهی زیادی نداشتم. وقتی وارد دانشگاه شدم و به ترم 6 تغذیه و رژیم درمانی رسیدم، فهمیدم در اون دوران واقعا چه اتفاقی برای بدن من افتاده و با چه خطراتی روبه رو بودم. بله، من افسرده بودم. در واقع افسردگی یکی از دلایل نوسانات شدید وزن می تواند باشد که در ادامه قصد داریم شما را با این عامل و عوامل دیگر کم شدن وزن ناگهانی آشنا کنیم.

وقتی از کاهش وزن مشکوک صحبت می کنیم، منظور ما کم شدن ناخواسته 5 درصد یا بیشتر از وزن، طی 6 تا 12 ماه است. عوامل این موضوع روحی یا جسمی، باید سریعاً با پزشک در میان گذاشته شوند.

با هم نگاهی به 13 دلیل عمده ی این نوع کاهش وزن ها می اندازیم:

1) افسردگی

اگر فردی در معرض سوء استفاده فیزیکی، جنسی و حتی احساسی قرار بگیرد، در غم از دست دادن فرد مهمی در زندگی خود باشد، داروی خاصی مصرف کند و یا معتاد به الکل یا مواد مخدر باشد، وقوع افسردگی دور از ذهن نیست. اما آنچه که کمتر مورد توجه قرار می گیرد تغییرات بزرگ در زندگی شخصی است. حتی اتفاقات مثبت مثل ورود به دانشگاه، ترفیع شغلی، مهاجرت به شهر یا کشور دیگر، ازدواج و صاحب فرزند شدن هم می توانند شما را دچار افسردگی کنند. کاهش وزن ممکن است یکی از آثار جانبی افسردگی باشد. جالب است بدانید افسردگی بر قسمت های مشابهی از مغز که اشتها را کنترل می کند، تاثیر می گذارد که این موضوع می تواند منجر به کم اشتهایی شدید و در نهایت کاهش وزن شود. البته در برخی افراد افسردگی می تواند اشتها را افزایش دهد، پس علائم آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

 سایر علائم افسردگی عبارتند از:

• غم و اندوه طولانی مدت
• از دست دادن علاقه به سرگرمی های شخصی
• کم شدن انرژی
• تمرکز ضعیف
• خواب بیش از حد کم یا بیش از حد زیاد
• افکار مرگ یا خودکشی
• زود رنجی

2) پرکاری تیروئید

هایپرتیروئیدیسم یا تیروئید پرکار هنگامی رخ می دهد که غده تیروئید مقدار بیش از حد، هورمون تیروئیدی را تولید کند. هورمون های تیروئیدی قادر هستند متابولیسم بدن را تغییر دهند، در نتیجه اگر تیروئید شما بیش از حد فعال باشد، به سرعت کالری می سوزانید. حتی اگر اشتهای خوبی داشته باشید و زیاد غذا بخورید، باز هم  ممکن است دچار کاهش وزن ناخواسته شوید.

سایر علائم این بیماری عبارتند از:

• ضربان قلب نامنظم و تند
• اضطراب
• خستگی
• عدم تحمل گرما
• مشکلات خواب
• لرزش دست
• پریودهای سبک در زنان

3) آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید (RA) یک بیماری خودایمنی است که باعث می شود سیستم ایمنی بدن شما به مفاصل شما حمله کند و التهاب ایجاد کند. التهاب مزمن سوخت و ساز بدن را افزایش می دهد و وزن کلی شما را کاهش می دهد. علائم این بیماری شامل تورم و درد است که معمولا مفاصل مشابه در هر دو طرف بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. در این صورت اگر یک ساعت یا بیشتر حرکت نکنید، ممکن است در مفاصل خود احساس سفتی داشته باشید.

عوامل خطر آرتریت روماتوئید شامل موارد زیر می شود:

• وراثت
• تغییرات هورمونی
• سیگار کشیدن
• تنفس دود سیگار دیگران
• چاقی

4) دیابت

یکی دیگر از دلایل کاهش وزن ناخواسته، دیابت نوع 1 است. اگر شما دچار دیابت نوع 1 هستید، سیستم ایمنی بدن شما به سلول های پانکراسی که سازندن انسولین هستند، حمله می کند. بدون انسولین، بدن شما نمی تواند از گلوکز برای انرژی استفاده کند. این مساله قند خون را بالا می برد. کلیه ها از طریق ادرار،  گلوکز بی استفاده را دفع می کنند. همان طور که قند بدن شما دفع می شود کالری نیز دفع می شود وشما لاغر می شوید. 

دیگر نشانه های دیابت نوع 1:

• تکرر ادرار
• کمبود آب
• خستگی
• تاری دید
• تشنگی بیش از حد
• گرسنگی بیش از حد

5) تحلیل رفتن ماهیچه ها

از دست دادن ماهیچه ها و یا تحلیل عضلانی می تواند منجر به کاهش وزنی غیر منتظره شود که نشانه اصلی آن ضعف عضلات است. بدن شما از توده چربی و توده بدون چربی تشکیل شده که شامل عضله، استخوان و آب می باشد. اگر عضلات خود را از دست بدهید، وزن شما نیز با کاهش چشمگیری رو به رو می شود. اگر برای مدت زمان طولانی از عضلات خود استفاده نکنید، ممکن است این عارضه اتفاق بیافتد. این مساله در افرادی که ورزش نمی کنند، شغل پشت میزی دارند یا عموما در رختخواب به سر می برند رایج تر است. به طور کلی ورزش و تغذیه مناسب باعث کاهش میزان از دست رفتن عضلات می شود.

سایر علل احتمالی از دست دادن عضله عبارتند از:

• صدمات مانند شکستگی استخوان
• سالخوردگی
• سوختگی
• سکته مغزی
• آرتروز
• آرتریت روماتوئید
• پوکی استخوان
• مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)
• آسیب عصبی

6) بیماری های التهابی روده

کاهش وزن ناخواسته ممکن است نشانه ای از بیماری التهابی روده باشد. التهاب مزمن در این بیماری، بدن شما را در یک وضعیت کاتابولیک قرار می دهد. به این معنی که بدنتان به طور مداوم انرژی مواد غذایی که مصرف می کنید را می سوزاند. بیماریالتهابی روده همچنین گرلین، هورمون گرسنگی و لپتین، هورمون سیری را تحت تاثیر قرار می دهد. این مساله باعث کاهش اشتها و کاهش وزن می شود.

علائم دیگر عبارتند از:

• اسهال
• درد معده
• نفخ
• خستگی
• مدفوع خونین

7) بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD)

در بیماری انسداد ریوی مزمن راه های هوایی دچار التهاب می شوند، در نتیجه تنفس به سختی صورت می گیرد و شاهد سرفه و خلط در بیمار هستیم.  بسیاری از مردم ممکن است علائمی نشان ندهند، اما به طور کلی علائم شامل :

•  تنفس کوتاه
• خس خس کردن
• تنگی نفس
• سرفه ملایم
• و در نهایت کاهش وزن می شود.

تنفس با زحمت زیاد کالری زیادی می سوزاند. طبق تحقیقات، فردی با بیماری انسداد ریوی مزمن، ده برابر انرژی بیشتر از افراد معمولی برای تنفس نیاز دارد. همچنین نفس کشیدن هنگام غذا خوردن برای این افراد بسیار سخت است.  عامل اصلی COPD سیگار کشیدن است.

نشانه های انسداد ریوی مزمن  شدید عبارتند از: 

• تورم ساق، قوزک یا کف
• ضعف ماهیچه
• خستگی 

8) اندوکاردیت

اندوکاردیت باعث التهاب پوشش داخلی قلب می شود. هنگامی که باکتری - به طور کلی میکروب – وارد جریان خون می شود و خودش را به قلب می رساند، این بیماری ایجاد می شود. اکثر افراد مبتلا به اندوکاردیت، تب دارند که ممکن است همراه با کم اشتهایی باشد. افزایش دمای بدن باعث افزایش سوخت و ساز بدن و سوختن چربی می شود که کاهش وزن را به دنبال دارد.

سایر علائم عبارتند از:

• ضربان غیرعادی قلب
• سرفه، با یا بدون خون
• درد شکمی
• درد قفسه سینه
• دشواری تنفس
• تعریق شبانه
• پشت درد
• سردرد
• نقاط قرمز یا بنفش روی پوست

9) بیماری سل

یکی دیگر از علل کاهش وزن ناخواسته، بیماری سل است. سل یک بیماری مسری است که توسط باکتری های میکروسکوپی توبرکلوزیس ایجاد می شود. از دست دادن وزن و کاهش اشتها علائم اصلی این بیماری هستند. این باکتری از طریق هوا پخش می شود. ممکن است بدون آنکه بیمار شوید، سلول باکتری را با خود به همراه داشته باشید. اگر سیستم ایمنی بدن شما بتواند با آن مبارزه کند، باکتری غیر فعال خواهد شد، ولی با گذشت زمان می تواند به سل فعال تبدیل شود.

علائم سل عبارتند از:

• سرفه بدخیم که 3 هفته یا بیشتر طول می کشد
• درد قفسه سینه
• سرفه کردن همراه با خون یا خلط
• خستگی
• تعریق شبانه
• لرز
• تب

 10) سرطان

به گفته انجمن سرطان آمریکا، یکی از اولین علائم سرطان ممکن است کاهش وزن در حدود 4.5 کیلوگرم یا بیشتر باشد که در سرطان های پانکراس، ریه، معده و مری  شایع است. سرطان التهاب را افزایش می دهد، موجب هدر رفتن عضلات می شود و هورمون های تنظیم کننده اشتها را مختل می کند. تومور به خودی خود می تواند مصرف انرژی بدن را بالا ببرد.

علائم اولیه سرطان همچنین شامل موارد زیر است:

• تب
• خستگی
• درد
• تغییرات پوستی

بسیاری از شرایط دیگر نیز می تواند این علائم را ایجاد کند و گاهی اوقات نیز سرطان علائم خاصی ندارد.

11) بیماری آدیسون

بیماری آدیسون هنگامی که سیستم ایمنی بدن به غدد فوق کلیه حمله می کند، ایجاد می شود. به نوبه خود، غدد فوق کلیه قادر به تولید کافی هورمون هایی مانند کورتیزول و آلدوسترون نیستند. کورتیزول بسیاری از عملکردهای بدن را تنظیم می کند، از جمله متابولیسم و اشتها. سطوح پایین کورتیزول ممکن است باعث کم اشتهایی و کاهش وزن شود.

سایر علائم بیماری آدیسون عبارتند از:

• فشار خون پایین
• خستگی مزمن
• ضعف عضلانی

12) اچ آی وی (HIV)

ویروس اچ آی وی با حمله به سلول های ایمنی به نام سلول های T، کار بدن را در امر مبارزه با عفونت ها دشوار می کند. اگر این عارضه درمان نشود، ویروس HIV می تواند منجر به سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) شود. انواع پیشرفته این شرایط اغلب سبب کاهش وزن می شوند.

برخی علائم عفونت اچ آی وی عبارتند از:

• تب
• لرز
• خستگی
• زخم دهان
• بثورات پوستی
• تعریق شبانه
• تورم غدد لنفاوی
• دردهای عضلانی

13)  نارسایی احتقانی قلب

کاهش وزن یکی از عوارض نارسایی احتقانی قلب است. این بیماری زمانی ایجاد می شود که قلب نمی تواند به اندازه کافی با خون پر شود یا قلب نمی تواند خون را با نیروی کافی پمپ کند و یا هر دو. این بیماری ممکن است یک یا هر دو طرف قلب را تحت تاثیر قرار دهد. اگر نارسایی احتقانی قلب داشته باشید، سیستم گوارش شما نمی تواند خون کافی دریافت کند. این موضوع می تواند منجر به حالت تهوع در شما شود و خوردن غذا را برایتان دشوار سازد. همچنین التهاب در بافت های آسیب دیده قلب، سوخت و ساز بدن را نیز افزایش می دهد و سبب کاهش وزن ناخواسته می شود.

علائم نارسایی احتقانی قلب عبارتند از:

• تنگی نفس
• سرفه مداوم
• ورم
• خستگی
•  ضربان قلب بالا

 از بین بیماری هایی که به آنها اشاره شد، برخی بیماری ها در بین مردان، شیوع بیشتری دارد. این بیماری ها عبارتند از اندوکاردیت، سرطان پانکراس و سرطان ریه. همینطور زنان بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری انسداد ریوی مزمن هستند و 2 تا 10 برابر احتمال ابتلا به پرکاری تیروئید در آنها بیشتر است.

در نهایت این طبیعی است که وزن بدنتان در نوسان باشد، اما توجه داشته باشید که اگر بدون تغییر عادت ها، وزن از دست می دهید، زنگ خطر به صدا درآمده است.