سرطان روده بزرگ (کولورکتال) در جهان بعد از سرطان پستان، پروستات و ریه، چهارمین سرطان با بیشترین میزان بروز است. در ایران میزان بروز سرطان روده بزرگ به ازای هر صد هزار نفر، بیش از 11 نفر است. نکته قابل توجه این است که به نظر مي رسد، سن شروع این بیماری در ایران در مقایسه با کشورهای غربي پایین تر باشد. در ادامه می خواهیم شما را با این سرطان، علائم آن، راه های تشخیص و پیشگیری از آن آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید.

آیا من هم در معرض خطر سرطان روده بزرگ هستم؟

شاید برای شما هم این سوال وجود داشته باشد که خطر بروز سرطان روده بزرگ در همه افراد برابر است یا نه و آیا شما هم در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید یا خیر؟  باید در پاسخ به این سوال بگوییم که خطر بروز این بیماری در همه افراد به یک میزان نیست و کسانی که سن بالاتری دارند، سابقه ی خانوادگی پولیپ (رشد غیرطبیعی توده‌های خوش خیم در جدار روده بزرگ هستند که برخی پوليپ ها مسطح و برخي ديگر برجسته مي باشند) یا سرطان روده بزرگ دارند، کسانی که تحرک و فعالیت بدنی ندارند و اضافه وزن دارند، افرادی که الکل و دخانیات مصرف می کنند و همچنین کسانی که میوه و سبزی کم و گوشت قرمز زیاد مصرف می کنند، بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند.  پس اگر هرکدام از مواردی که ذکر شد در شما وجود دارد، بیشتر مراقب خودتان باشید چراکه شما در معرض خطر هستید و هرگونه بی توجهی می تواند پیامدهای ناخوشایندی برای شما به دنبال داشته باشد.

علائم و نشانه های سرطان روده بزرگ کدامند؟

یکی از موضوعات مهمی که در خصوص سرطان روده بزرگ باید بدانید، نشانه ها و علائم این بیماری است. در واقع دانستن نشانه ها و علائم این بیماری به شما کمک می کند تا در صورت مشاهده اولین علامت، زمان را از دست ندهید و جهت تشخیص زودهنگام بیماری که می تواند برای شما نجات بخش باشد، اقدام کنید. مهمترین علائم مشکوک به سرطان روده بزرگ عبارتند از:

• خونریزی دستگاه تحتانی در طی یک ماه اخیر
• یبوست در طی یک ماه اخیر با یا بدون اسهال، درد شکم و احساس پر بودن مقعد بعد از اجابت مزاج
• کاهش بیش از 10 درصد از وزن بدن در طی شش ماه گذشته

در صورت مشاهده هرکدام از علائم مذکور باید در برنامه های غربالگری شرکت کرده و جهت تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ اقدام کنید.

شیوه های غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ کدامند؟

مهمترین شیوه های غربالگری و تشخیص زودهنگام و سرطان روده بزرگ، آزمایش خون مخفی در مدفوع به روش ایمنولوژیک (IFOBT) و کولونوسکوپی می باشند که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم.

• آزمایش خون مخفی در مدفوع به روش ایمنولوژیک (IFOBT)

پوليپ ها و سرطان روده بزرگ گاهى باعث خونريزى مي شوند که سبب ایجاد خون در مدفوع می شود اما این خون آنقدر کم است که با چشم دیده نمیشود و باید با انجام آزمایش آن را تشخیص داد. با آزمايش خون مخفى مدفوع با استفاده از میکروسکوپ می توان مقادير ناچيز و ناديدنى خون را در مدفوع شناسایی کرد که به آن تست خون مخفی در مدفوع (FOBT) گفته می شود. اما یکی از مشکلات این آزمایش این است که اگر در طی روزهای پیش از آزمایش، آسپرین یا مواد غذایی مثل چغندر مصرف کرده باشید ممکن است تست به صورت کاذب مثبت شود. همچنین این آزمایش را باید سه بار تکرار کنید تا نتیجه مطلوب به دست آید. در عوض تست خون مخفی در مدفوع به روش ایمونولوژیک (IFOBT) به صورت کاذب با مواد گفته شده مثبت نمی شود، نیاز به سه بار تکرار ندارد و به سادگی قابل انجام است.

• کولونوسکوپی:

در بین روشهای مختلف غربالگري، کولونوسکوپی بهترين و مطمئن ترین روشی  است كه اجازه می دهد پزشك داخل روده بزرگ را به طور كامل و تا آخر ببيند. قدرت تشخیصی این روش بسیار بالاست و تقریبا همه پولیپ ها و موارد سرطان را با این روش می شود تشخیص داد. در ایران معمولاً کسانی که دارای علائم مشکوک باشند و یا آزمایش خون مخفی در مدفوع آنها مثبت باشد، کولونوسکوپی را انجام می دهند.

توصیه ها:

• اگر سابقه ی فردی و یا خانوادگی سرطان روده بزرگ و یا بیماری های التهابی روده بزرگ را دارید، حتماً به صورت دوره ای ارزیابی های کامل تری مانند کولوسکوپی را انجام دهید. در این شرایط باید کولونوسکوپي را هر 5 سال یک بار از 40 سالگي یا 10 سال کمتر از سن تشخیص سرطان روده در فامیل (هر کدام زودتر است) شروع کنید.
• حتی اگر سابقه بیماریهای گفته شده را ندارید، در برنامه های غربالگری شرکت کنید و اگر سن بالای 50 سال دارید، یک بار در سال آزمایش FOBT را انجام دهید. همچنین اگر سابقه شخصی و یا خانوادگی پولیپ، سرطان کولورکتال و یا بیماری های التهابی روده را ندارید، کولونوسکوپی را می توانید هر 10 سال یک بار انجام دهید.

آیا سرطان روده بزرگ قابل پیشگیری است؟

خبر خوش در خصوص سرطان روده بزرگ آن است که این بیماری یکی از قابل پیشگیری ترین سرطان هاست. بنابراین شما می توانید با تغییراتی در سبک زندگی خودتان از بروز این بیماری جلوگیری کنید. همچنین با تشخیص زودهنگام و انجام اقدامات غربالگری می توانید پولیپ ها را پیش از تبدیل به سرطان، شناسایی و از پیشرفت و تبدیل آنها به سرطان جلوگیری کنید. بنابراین اگر می خواهید از بروز این سرطان در خودتان پیشگری کنید، انجام برنامه های غربالگری و تغییر در رژیم غذایی را جدی بگیرید که در ادامه به مهمترین نکات در این زمینه اشاره خواهیم کرد.

• در رژیم غذاییتان حتماً 5 واحد میوه و سبزی را بگنجانید. سبزیهایی مثل کلم بروکلی و گل کلم، اسفناج و کرفس دارای ترکیباتی ازجمله آنتی اکسیدان، اسید فولیک و فیبر هستند که میتوانند خطر بروز سرطان روده بزرگ را کاهش دهند.

• مصرف گوشت قرمز به خصوص گوشت های کبابی و فراوری شده مانند سوسیس و کالباس را محدود کنید و این مقدار بیشتر از نیم کیلو در هفته نباشد. دو مساله در مورد گوشت قرمز میتواند بروز سرطان روده بزرگ را زیاد کند. یکی مقدار مصرف گوشت قرمز است و دیگری نحوه پخت آن. افرادی که روزانه بیش از 80 تا 90 گرم گوشت قرمز مصرف میکنند در مقایسه با مصرف کمتر از 20 گرم در روز، به میزان 30 درصد خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان روده بزرگ دارند. بنابراین باید تعادل را در مصرف گوشت قرمز رعایت کرد تا ضمن بهره مندی از فواید آن، از ضررهایش دوری نمایید. این میزان برای گوشتهای فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس از این هم کمتر است و مصرف روزانه بیش از 50 گرم از این گوشتها خطر سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد. یک رژیم غذایی دارای گوشت قرمز زیاد با تغییر در ترشح اسیدهای صفراوی یا با افزایش غلظت آهن مدفوع و تولید رادیکالهای هیدروکسیل خطر سرطان را افزایش می دهد. در مورد نحوه پخت هم، اگر گوشت را در دمای بسیار زیاد آماده کنید به ویژه در زمان کباب کردن یا درست کردن همبرگر، خطر سرطان روده بزرگ بالاتر می رود.

• مصرف فست فودها، چربی و کالری را تا می توانید محدود کنید.

• الکل نخورید و سیگار نکشید. مصرف دخانیات از جمله سیگار، خطر پولیپ های آدنوماتوز و سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد. مواد سرطان زای زیادی در دود سیگار وجود دارند که ممکن است روده بزرگ را از طریق سیستم گردش خون تحت تاثیر قرار دهند و منجر به جهش های سلولی شوند. از زمان شروع مصرف دخانیات تا پدیدار شدن افزایش خطر سرطان روده بزرگ، ممکن است سالها طول بکشد.

• ورزش کنید. هر میزان از فعالیت بدنی می تواند خطر سرطان روده بزرگ را کم کند. ورزش های سنگین مثل دویدن و سبک مثل پیاده روی تند هر دو به سهم خود موثرند، حتی اگر در سنین بالای زندگی شروع شوند. ورزش کردن باعث کاهش وزن، کاهش ماندگاری مواد غذایی مضر در دستگاه گوارش، کاهش سطح انسولین خون و در نتیجه کاهش رشد سلو لهای مخاطی روده، بهبود عملکرد سیستم ایمنی و متابولیسم اسید صفراوی شده و از این طریق احتمال بروز سرطان روده بزرگ را کاهش می دهد.

• وزنتان را کاهش دهید. توجه داشته باشید که چاقی، به ویژه چاقی دور شکم، یک عامل خطر برای سرطان روده بزرگ محسوب می شود. وزن زیاد با سطوح بالاتری از انسولین و دیگر عوامل رشد مرتبط است که ممکن است در رشد سلو لهای روده ای، ایجاد پولیپ های آدنوماتوز و تغییر شکل به بدخیمی دخیل باشند. داشتن یک وزن متعادل فواید متعددی را برای سلامتی به همراه دارد. همه افراد باید وزنشان را از طریق تعادل در میزان کالری های دریافتی و فعالیت بدنی منظم، کنترل کنند.

• توجه داشته باشید که برخی داروها مانند آسپرین (اگر سابقه ی خونریزی معده نداشته باشید)، اسید فولیک و کلسیم می توانند احتمال بروز سرطان روده بزرگ را کاهش دهند.